Stemtips van Petra
Hieronder wat zangtips van mij:
- Eet als het even kan twee a drie uur voor het optreden (niet), dan heb je meer lucht. Water (zonder prik!) of thee drinken kan wel.
- als je toch wat wil/moet eten of drinken, dan liever geen melkproducten, koffie, chocola of zoetigheid vlak voor het optreden, want daarvan krijgen sommige mensen (maar niet iedereen) slijm in keel en/of neus, wat lastig kan zijn met zingen of spreken. Ook priklimonade is niet altijd aan te raden i.v.m. de hik e.d. (Disclaimer: ik ken ook een zangeres die juist graag melk drinkt vlak voor een optreden. Zij vindt dat juist prettig).
- Koffie of cola kan bovendien de optreedstress vlak voor een optreden verergeren.
- Maak voor een optreden de spieren rond hals en schouders wat los door wat yoga-achtige oefeningen of een beetje te bewegen ermee (hoofd draaien – maar niet te ver, schouders bewegen). Dit geldt ook voor knieën, enkels, heupen.
- Hou je buik niet teveel in, ook als je figuur niet meer is wat het vroeger was.......het bemoeilijkt een juiste ademhaling en daardoor ook een goed stemgebruik.
- Als je tijd hebt om tevoren een beetje te zoemen en losjes te neurieën, dan is dat goed, op een ontspannen manier. (rustig inzingen). Of ga “bubbelen." Hier vind je meer info over logopedie en de buisresonansmethode. Dit is ook een goede warming up oefening (maar niet coronaproof dus zorg dat er niemand in de buurt is wanneer je deze doet).
- Adem zo laag mogelijk (buikademhaling). Je buik beweegt dus bij het ademhalen, net als bij een baby of een dier (zij weten hoe het moet).
- probeer te gronden: met beide voeten stevig op de grond, alsof je een boom bent met flinke wortels in de grond, maar hou je rug recht (de kruin van de boom wijst naar de hemel (zijn takken) maar zijn wortels gaan diep in de grond).
- Op moeilijke momenten (bijv. wanneer je je tekst dreigt te vergeten) helpt gronden, en het helpt ook, hoe gek het ook klinkt, om iets heel prozaisch te doen , namelijk je bilspieren te ontspannen. Hoe gek het ook klinkt: het werkt ! Bilspieren ontspannen, hoe doe je dat ? Niet lachen nu; het is alsof je een windje laat. :))
- Warm altijd je stem eerst op voordat je heel hoog of heel laag gaat zingen. Ook je stem is een spier (eigenlijk meerdere kleine spiertjes) die opgewarmd moeten worden, net zoals andere spieren. Heel hoog zingen lukt alleen wanneer je je stem zoveel mogelijk ontspant en wanneer deze eerst een beetje is opgewarmd.
- Daarom kun je ook beter geen heel koud water (dus geen ijsblokjes erin) drinken wanneer je moet optreden, en wanneer het buiten vriest moet je ook niet lekker op de fiets keihard gaan zingen, want dat vind je stem niet leuk.
- Deze tip geldt alleen voor volwassenen: En als je dan toch te laat en/of te kruidig etc. gegeten hebt voor het optreden, dan willen rennies ook nog weleens helpen. Wel slecht voor je nieren, dus niet te vaak doen.
- Pottertjes, mentolsnoepjes, vicks e.d. verfrissen de keel, maar menthol en eucalyptusolie drogen ook de stembanden uit, dus dat helpt niet echt. Thijmthee helpt wel bij verkoudheid en voor keelverzachting, kamillethee ook. Van honing en (stem-)gember wordt dit ook beweerd (maar zoetigheid wekt ook weer slijm op....).
- bij verkoudheden helpt stomen met niks in het hete water wel om de stem toch nog enigszins “los” te krijgen, en zoutwateroplossing in de neus helpt voor een snellere genezing.
- Voldoende nachtrust in de periode voor het optreden is belangrijk, zowel voor de stemconditie alswel om te voorkomen dat je je tekst vergeet.
- De stem is geen “ochtendmens," ’s morgens moet de stem eerst even wakker worden, de slijmlaag eromheen moet er langzaam (deels) vanaf komen en dat kost tijd. Het is aan te raden om het eerste uur (bij sommigen twee uur) na het opstaan de stem nog niet te belasten. Op normale, ontspannen toon praten mag in die eerste één a twee uur wel. De stem moet nog opwarmen.
- Fluisteren is niet goed voor de stem, probeer dat zoveel mogelijk te vermijden.
- Jodelen, de keel schrapen (ahum) en de o zo mooie countrysnik van americana-zangers en zangeressen: het is allemaal niet goed voor je stem. Er lopen veel countryzangers m/v rond met stemproblemen. Ook Ilse de Lange heeft jarenlang stemproblemen gekend door haar (toen) welbekende countrysnik. Adele idem dito. Probeer deze dus te beperken.
- Als je toch je hond moet roepen ‘s morgens vroeg bij het uitlaten, en hij luistert niet naar je fluitje, dan wil het op hoge toonhoogte roepen op een “operamanier” nog weleens helpen. A: je hond hoort je goed. B”: je spaart je stembanden. C: het klinkt wel tuttig dus er zullen mensen omkijken...……
- Zorg dat er altijd een glas niet te koud water in de buurt is wanneer je moet optreden of spreken.
- Airconditioning is niet echt goed voor de stembanden wanneer deze zo staat afgesteld dat de lucht te droog wordt. Een te droge lucht zorgt voor te droge stembanden en last ermee. Met open ramen kun je dit euvel soms verhelpen.
- Zorg ook voor stemrust. Mensen die de hele dag praten gunnen hun stem nauwelijks rust. Het is net als met andere spieren; er kan overbelasting optreden. De stem heeft een aantal uur per dag rust nodig (= niet praten).
- Gezond eten en leven komt de stem ten goede.
- Het helpt om hoge of juist heel lage tonen te “halen”, wanneer je bij het zingen van een hogere toon “omlaag denkt” en bij een lage toon “omhoog denkt” (“denk ‘m in je kop” roepen zangleraren nog weleens). Om te oefenen kun je bij elke hoge toon je sleutels of je portemonnee op de grond gooien. Je zult merken dat het dan beter gaat. Je voorstellen dat je twee zware boodschappentassen draagt helpt ook. Bij een lage toon is het handig om je voor te stellen dat je gezicht en je voorhoofd en de bovenkant (kruin) van je hoofd heel ruim en hoog is. Visualiseren helpt goed om de juiste spieren (onbewust) te laten bewegen.
- Leer je stem te voelen, te ervaren. Op een gegeven moment voel je het in je keel wanneer je iets doet met je stem dat je stembanden niet prettig vinden. Leer naar die signalen te luisteren, en beperk deze dingen. Doe niets wat onprettig voelt.
- Qua houding werkt rechtop staan meestal het beste, en wanneer je zit, werkt rechtop zitten meestal het beste. Acteurs, actrices en operamensen moeten natuurlijk in alle mogelijke houdingen hun stem gebruiken.
- Stress kan “op je stem slaan”. Het is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan , maar overbelasting in elke zin van het woord kan een nadelige invloed hebben (en bijv. verkoudheden opwekken). Dus waar het maar even mogelijk is, is het goed om stress te beperken (dat is soms moeilijk te realiseren, weet ik uit ervaring).
- Alleen voor volwassenen: Alcohol is slecht voor de stem. Voor en na een optreden kun je beter geen alcohol drinken, want het laat de stembanden opzetten (uitzetten). Een stevig optreden an sich laat de stembanden soms al opzetten, en alcohol verergert dat. Wanneer je toch per sé wil drinken, dan liever erna dan ervoor, en niet meer dan enkele glazen. Van alcohol vóór een optreden of repetitie is bovendien aangetoond dat het je gevoel voor ritme (maatgevoel) en concentratievermogen negatief aantast (als tijdelijk effect).
- Ondanks al deze adviezen: we zijn allemaal maar mensen en elke regel kent haar eigen uitzonderingen. Er zijn veel regels waar ik me ook niet altijd aan hou (nachtrust, stressbeperking, alcohol na het zingen, etc.) Het kan nou eenmaal niet altijd. Bovendien is iedereen anders, dus je kunt geen blauwdruk over ons allemaal heen leggen. Het is wel belangrijk om in de gaten te houden dat je, als je de ene regel overtreed, dan wel een aantal andere leefregels extra goed in acht moet nemen, ter compensatie. Dan komt het meestal wel goed. De ene stem is veel gevoeliger dan de andere, sommige mensen zijn gezegend met stembanden "van kabeltouw."
- Ga na wat de mogelijkheden van je stem zijn en ken ook haar beperkingen. Het heeft geen zin om er dingen mee te willen doen die niet in het bereik van je stem liggen, dan forceer je de stem alleen maar. Wanneer je een alt bent moet je niet per se een sopraan willen zijn of andersom. Wanneer je een klassieke zangstem hebt, heeft het misschien geen zin om de soulkikker uit te hangen (soms wel, maar dat ligt eraan), en het is ook niet iedereen gegeven om grunter in een heavy metalband te worden (daarvoor kun je soms het beste een lage bariton of basstem hebben, en als je een tenor bent, dan kun je je afvragen of dat bij je past (uitzonderingen daargelaten). Ken ook de beperkingen van je stem, weet hoeveel rust 'ie nodig heeft bijvoorbeeld. Ik heb ooit een zangeres ontmoet die zei dat ze ‘s morgens voor 12 uur niet zong. Basta. Dat kan een prima bescherming zijn voor haar (maar betekent niet dat dit ook voor jou geldt).
- Zingen is om heel veel redenen gezond, ook voor mensen die denken dat ze er niet goed in zijn, of wiens omgeving zegt dat ze er niet goed in zijn. Er is maar een regel: vind je het leuk om te zingen, zing dan. Het kan zelfs bijdragen in genezingsprocessen van ziektes (net als lachen, overigens).
- Sommige mensen hebben last van podiumvrees. Diverse beroemde artiesten, zoals Maria Callas en André Hazes sr. hebben hiermee te kampen gehad. Tegenwoordig zijn er diverse coaches en psychologen in dit fenomeen gespecialiseerd. De meesten kunnen er zonder deze hulp overheen komen, maar schroom indien nodig niet om er hulp bij te vragen. Eén van de mensen die hierin gespecialiseerd zijn is Esther van Fenema van de Performerspoli.
Veel plezier en succes !
Petra.